Lễ hội Bơi chải truyền thống xã Tứ Yên trước đây thường được tổ chức trong 3 ngày, từ 25 – 27/5 âm lịch hàng năm, năm nay được rút gọn chỉ tổ chức trong ngày 25/5 âm lịch (tức ngày 27/6/2019). Lễ hội là hình thức khai hạ, mừng nước của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước; tái hiện những trận thủy chiến tưng bừng của nhân dân ta trên dòng Lô Giang lịch sử, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của nhân dân địa phương đối với công lao to lớn của vua Lý Nam Đế (tức Lý Bí) trong cuộc chiến chống quân Lương xâm lược vào đầu thế kỷ thứ VI.
Ông Trần Văn Sỹ – Chủ tịch UBND xã Tứ Yên đánh trống khai hội
Truyền thuyết kể lại rằng, năm 544, trước sự tấn công của quân Lương, vua Lý Nam Đế đã từ Long Biên, Hà Nội rút lực lượng về xây dựng căn cứ ở miền rừng núi Lập Thạch. Sau đó, Ngài đem quân ra mai phục ở vùng hồ Điển Triệt, tức là hồ Miêng của xã Tứ Yên để giao chiến với quân giặc. Tại đây đã diễn ra trận thủy chiến vang dội trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Quân ta do lực lượng còn non yếu nên đã thất bại. Vua Lý Nam Đế phải rút quân về động Khuất Lão (Tam Nông, Phú Thọ) rồi trao binh quyền cho tướng Triệu Quang Phục tiếp tục cuộc kháng chiến chống quân Lương, rồi Ngài mất ở đó.
Để tưởng nhớ công lao của Ngài, hàng năm, vào các ngày mùng 5, 6 và 7 tháng Giêng âm lịch, làng mở hội cầu Đinh. Kiệu hai làng Yên Lương, Yên Lập rước Thánh Tản Viên xuống miếu Nghè – nơi thờ vua Lý Nam Đế để tế lễ. Vào các ngày 25, 26 và 27 tháng 5 âm lịch các thôn trong xã mở hội thi bơi chải trên dòng Sông Lô, đoạn qua cửa đình Yên Lập rồi bơi vòng quanh Soi Rạng để tưởng nhớ những trận thuỷ chiến oanh liệt trên hồ Điển Triệt ngày xưa. Trong không khí tưng bừng và náo nhiệt, cuộc thi bơi chải luôn diễn ra quyết liệt, thu hút hàng trăm người dân và du khách đến tham dự và cổ vũ.
Bơi chải của các làng ở Tứ Yên được đóng bằng gỗ chò, sơn đỏ. Đầu chải hình đầu chim phượng, thân chải thót dần uốn hình đuôi tôm cong ngược. Người bơi chải là những trai tráng khoẻ mạnh được tuyển chọn, ngồi quỳ một chân xuống mạn chải theo tư thế thống nhất, tay cầm dầm đúng chiều. Chuôi dầm sơn đỏ mái dầm sơn trắng, khi bơi phải theo đúng nhịp hò của người hò mõ, tay bơi miệng phụ hoạ theo tiếng hò. Mỗi đội gồm 30 người. Các đội tham gia thi đều thể hiện rõ sự quyết tâm, nêu cao tinh thần thượng võ mưu trí, khôn khéo và quyết liệt của các bậc tiền nhân trên từng vòng đua của dòng Lô Giang – đoạn sông dài khoảng 3 km, chạy 5 vòng quanh Soi Rạng, trước cửa Đình Yên Lập.
Lễ hội Bơi chải xã Tứ Yên đã trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống không thể thiếu của nhân dân địa phương; là biểu tượng của tinh thần thượng võ, góp phần phát huy nét đẹp và gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc.
Hống Quân
